WIE STICHTTE DE BELGISCHE KOLONIE?

De centrale figuur in de Belgische kolonisatie in Santa Catarina was de Belg Charles Maximilien Louis Van Lede (Brugge, 20.05.1801 – Brugge, 19.07.1875). Voor sommigen was hij een schurk, voor anderen een held. Historici en onderzoekers weten nog steeds niet welke visie de juiste is.

Van Lede is in 1801 geboren in Brugge, heeft in Parijs gestudeerd en heeft als militair gediend in Spanje. Toen België in 1830 onafhankelijk werd, is hij teruggekeerd naar België, waar hij werd aangenomen als technisch ambtenaar. In het kader van een militaire missie naar Mexico reisde Van Lede als mijntechnicus door Latijns-Amerika. Hij bracht tijd door in Argentinië en daarna in Chili, waar hij werkte als bouwkundig ingenieur voor bruggen, wegen en havens.

Eind 1841, toen hij al in dienst was van de Societé Commercial de Bruges, handelscompagnie van Brugge, en eigenaar was van de Belgisch-Braziliaanse kolonisatiecompagnie (Compagnie belge-brésilienne de Colonisation), ging Van Lede naar Brazilië met het idee van een groot kolonisatieproject.

Zijn opdracht was de bodem en de bossen van Santa Catarina te beoordelen voor de exploitatie van ijzer, steenkool en andere mineralen. Van Lede, de Belg Joseph Philippe Fontaine en de Franse geoloog Guilherme Bouliech ondernamen als eersten, samen met de Braziliaanse politieagent José Alves de Almeida als gids, een reis langs het bevaarbare deel van de rivier Itajaí-Açu voor hun wetenschappelijk onderzoek. Van Lede tekende een gedetailleerde kaart van de toenmalige provincie Santa Catarina, een deel van de provincies São Paulo en Rio Grande do Sul en een deel van de republiek Paraguay, die in 1842 in Brussel werd gedrukt.

Mappa chorographica da provincia de Stª. Catarina, parte da Pa. de São Paulo e da Pa. de Rio Grande do Sul e parte da república do Paraguay 

Chorografische kaart van de provincie Santa Catarina, een deel van de provincies São Paulo en Rio Grande do Sul en een deel van de republiek Paraguay, getekend door Charles Maximilien Louis Van Lede.

Gedrukt: Brussel, België: J. Collon, [1842].

In 1843 publiceerde hij in Brussel een omvangrijk boek van 427 bladzijden, getiteld 'De la colonisation au Brésil'. Het boek was een uiteenzetting over de voordelen van emigratie naar Brazilië en in het bijzonder naar Santa Catarina. Op 10 augustus 1842 werd tussen de Braziliaanse keizerlijke regering en de Belgisch-Braziliaanse kolonisatiecompagnie, die Van Lede vertegenwoordigde, een voorlopig kolonisatiecontract ondertekend, dat nooit door het Braziliaanse parlement werd geratificeerd.

Na aanpassingen aan het project en moeilijkheden bij het verkrijgen van gronden doordat een nieuwe wet het schenken van openbare gronden verbood, verwierf Van Lede op 6 juli 1844 in Vale do Itajaí-Açu een gebied van 2150 hectare van pater Rodrigues op een plaats die Prainha heette. Op 21 november 1844 kocht hij nog een gebied van 1200 hectare van mevrouw Rita Luisa Aranha en op 2 januari 1845 een grond van luitenant-kolonel Henrique Flôres, een gebied van 2150 hectare en een nog te ontginnen bos van 4100 hectare, dat de naam Ilhota zou krijgen. Van Lede verkreeg van de Assembleia Geral Legislativa vrijstelling van douanerechten voor voorwerpen die door Belgische kolonisten werden meegebracht voor de oprichting van de kolonie.

De eerste groep Belgen kwam aan het eind van 1844 aan. Van Lede verbleef maar een korte tijd in Brazilië. In oktober 1845 keerde hij terug naar België en liet hij de kolonie achter onder leiding van Joseph Philippe Fontaine. Hij keerde nooit meer terug. In België probeerde hij in 1848 tevergeefs in de Belgische Kamer te worden verkozen, maar hij slaagde er wel in voor de liberale partij provincieraadslid van West-Vlaanderen te worden voor het Brugse gewest. Hij was zeer actief als raadslid, zeker als het ging over de 'Question des Flandres', een debat over oplossingen voor de bevolkingscrisis en de armoede. In 1852 werd hij vanwege zijn politieke instabiliteit een verrader van de liberale zaak genoemd, en kon hij zich niet meer verkiesbaar stellen.

Hij is nooit gehuwd geweest. Hij woonde in hetzelfde huis als zijn broer Louis Auguste, schoonzus Thérèse Donny en nichtje Clémence in de Kleine St.-Amandstraat 11 in Brugge. In het woningregister van Brugge staat vermeld dat hij de eigenaar was. Hij had een tweede verblijf in Brussel.

Huis van de familie Van Lede, Kleine St.-Amandstraat 11, Brugge.
© Fotograaf: Marc Storms, 2021.

Van Lede overleed in 1875 en liet zijn huis in Brussel en zijn gronden in Brazilië als schenking na aan de Commissie van Burgerlijke Godshuizen (CBG), een instelling die de armen verzorgde in zijn geboortestad Brugge. Zijn erfgenamen eisten het eigendom van de gronden in Brazilië op. Henry Schutel, de Belgische consul in Desterro, het huidige Florianópolis in de staat Santa Catarina, droeg ook bij tot het conflict door gebruik te maken van Van Lede's volmacht om over bepaalde gronden te onderhandelen. Na enkele conflicten besliste het Belgische ministerie in het voordeel van de kolonisten en werd het geschil gesloten.

Ilhota bracht hulde aan deze belangrijke figuur van de Belgische kolonisatie door het centrale plein naar hem te vernoemen: Praça Charles Maximiliano Louis Van Lede.