U bent hier

Familie Hereman in Engenheiro Coelho (SP)

In 1888 arriveerden in Guaiquica, het huidige Engenheiro Coelho, een gemeente in de deelstaat São Paulo, de eerste Belgische imigranten. Ze installeerden zich in de wijk dos Felipes. Het was Johannes Franciscus Hereman met zijn grote gezin van 14, afkomstig uit Eksaarde, provincie Oost-Vlaanderen.

Hereman JoannesDe eerste generatie Hereman in Brazilië

Joannes Franciscus Hereman werd geboren te Aalst (1838 - 1908) en kwam na tal van omzwervingen in 1863 in Eksaarde terecht. Een 'inwijkeling' die al vlug de bijnaam den "Braubander" kreeg omwille van zijn vreemd (Brabants klinkend) dialect. In 1863 huwt hij met een meisje van Eksaarde, Anna Megroet (1841 - ?). Uit dit huwelijk worden elf kinderen geboren. Anna overlijdt in 1878, en één jaar later hertrouwt hij met Mathilde De Mol (1853 - 1921) eveneens afkomstig van Eksaarde. Beide huwelijken samen zijn goed voor negentien kinderen. Joannes Heremans Joannes of in de volksmond "Jan" staat ingeschreven als winkelier en tapper (oude benaming voor herbergier). In het Oosteindeken hield hij een café "'t Land van Aalst". Blijkbaar is het daar fout gelopen en had hij veel schulden bij een brouwer te Lokeren. Komt daarbij nog het conflict met de dorpspriester, die van op zijn preekstoel het verbod aan zijn parochianen oplegde om nog maar iets te maken te hebben met Jan Frans Hereman. De uitzichtloze financiële situatie, het conflict met de dorpspriester, de lokroep van Brazilië, (stond destijds in de kranten vermeld) doen hem ertoe besluiten om weg te gaan uit Eksaarde. Jan vertrekt dan ook in 1888 met een groot deel van zijn gezin (veertien personen) naar Brazilië, waaronder zijn oudste zonen Petrus (1863 - 1932) en Theophile (1870 - 1946). Het jongste kind heeft nauwelijks de leeftijd van 1 jaar. Vanuit de Duitse havenstad 'Bremen' doen zij de oversteek met de boot "SS Berlin" richting Brazilië.

Eens aangekomen in de havenstad Santos, blijken Jan zijn goudstukken gestolen en richt hij zich tot het Belgisch Consulaat die hem enkele dagen financiële hulp verschaft. Hij krijgt, zoals beloofd, een stuk grond in pacht in het achterland van São Paulo, ongeveer 200 km landinwaarts, in een totaal afgelegen gebied met "alleen zand, keien, struiken en onkruid". Na vijf jaar is de grond in cultuur gebracht met koffieplanten die na vijf jaar vruchten dragen. Maar het zaaien en oogsten gaat niet zonder slag of stoot. Zo lezen we uit een dagboek: "Als het hier zo slecht blijft gaan met de oogst zullen wij zoals zovele anderen iets anders moeten beginnen of dit alles moeten achterlaten en terug keren naar huis". Toch blijft de familie Hereman geloven en volharden en in 1895 is Jan reeds voldoende bemiddeld om een stuk grond van 200ha te kopen.

Rond de eeuwwisseling (1901) koopt Jan Frans Hereman dan een gebied van 750ha, de fazenda São Pedro. Maar reeds kort na de aankoop verlaat Jan Frans Hereman met zijn echtgenote, Mathilde De Mol en drie van zijn kinderen, waarvan er nog twee ter plaatse geboren werden, Brazilië om terug te keren naar Eksaarde en bij familie te gaan wonen in de Rechtstraat. Hij overlijdt er in 1908.

De tweede generatie Hereman in Brazilië

Hereman PetrusHereman TheophileZijn twee oudste zonen Theophilus en Petrus (Pedro) Hereman beheren de plantage. Deze produceerde koffie, die verscheept werd naar België en daar gecomercialiseerd werd onder de naam "Estrella Koffie", sinaasappelen die richting België, Nederland en GB gingen, alsook granen, katoen en maniok. Petrus (Eksaarde, 1863 - 1932) is de drijvende kracht. Hij trouwde met Henriette Krebsky (1870 - 1954), geboren in het nabijgelegen Limeira, Brazilië, uit Poolse ouders. Het koppel kreeg 6 kinderen. Theophile (Eksaarde, 13.06.1870 - 07.08.1940) daarentegen reist in het eerste decennium van de 20ste eeuw regelmatig naar België. Hij trouwde met Emma Van de Velde. Zij hadden drie kinderen, waaronder de in 1885 in Limeira, Brazilië, geboren oudste zoon, Frans. In 1919 richtte Theophile, in de Rechtstraat in Knesselare, een eerste kleinschalige koffiebranderij op onder de benaming "Estrella Brazileira". Hij zal nooit meer terugkeren naar Brazilië. In 1924 startte hij een industriële koffiebranderij op onder de naam "Estrella" in de vroegere Kerkstraat.

Estrella KoffieBlazoen Braziliaanse Republiek

 

Het logo van de Estrella Koffie is overduidelijk geïnspireerd op het blazoen van de Braziliaanse Republiek maar waarbij bij de kleurkeuze geopteerd werd voor de Belgische kleuren rood, geel en zwart.

De Fazenda São Pedro, een gebied van 750 ha groot met veel werkgelegenheid, trekt de plaatselijke bevolking aan, en zij komen als vrije mensen in loondienst werken op de koffieplantage. Petrus laat werkplaatsen inrichten voor het materiaal dat gebruikt wordt op de koffievelden, opslagplaatsen voor de geoogste koffiebonen, silo's, windmolens voor de nodige energie en er worden ook huisjes gebouwd voor de arbeiders, een schooltje, een kerk, kortom er ontstaat een dorp, te Guiaquica.

Petrus Hereman krijgt het ook voor elkaar dat de spoorweg het gebied passeert. In 1912 wordt op het grondgebied van de Fazenda het spoorwegstation (Guiquica) gebouwd.

Enkele jaren later wordt de naam van het station gewijzigd in Engenheiro Coelho, als eerbetoon aan de spoorwegingenieur Alfonso Constante Coelho.

Petrus houdt van muziek en laat in het dorp een muziekschooltje oprichten en moedigt de arbeiders aan om een instrument te bespelen. Telkens hij op zakenreis gaat wordt Petrus tot aan het station begeleid door het muziekensemble en ook bij zijn thuiskomst staat men hem al spelend op te wachten.

Hereman Fazenda São Pedro

Het gebied is ondertussen 1.000 ha groot. De vruchten en gewassen worden te paard gecontroleerd.

De derde generatie Hereman in Brazilië

In 1921 geeft Petrus de fakkel door aan zijn kinderen in het bijzonder aan zijn dochter Helena Hereman, die getrouwd is met Antonio Alves Cavalheiro, en zijn zoon Christiano Hereman. In hetzelfde jaar keert Petrus samen met zijn echtgenote Henriette Krebsky terug naar Eksaarde. Cavalheiro wordt eind jaren '20 vrederechter en plaatsvervangend burgemeester van het dorp.

In 1928 komt Frans Hereman, oudste zoon van Theophile, naar Brazilië om het beheer over te nemen en de koffieplantage, die dreigde gesplitst te worden, samen te houden. Volgens het oorspronkelijke plan zou hij er slechts voor zes maanden verblijven maar uiteindelijk keerde hij pas in 1940 terug naar België. 

Tussen 1940 en 1944 verkochten Christiano Hereman en de kinderen van Cavalheiro en Helena Hereman de fazenda "Sao Pedro" aan grootgrondbezitters. De kern van het gebied 400 ha wordt aan een zekere Forner verkocht, kleinere stukken aan plaatselijke koffieboeren.
 
In 1980 werd de Knesselaarse koffiebranderij Estrella verkocht aan de Gentse koffiebrandersfamilie VanDeKerkhoves (V DK).  V DK branden nog steeds koffie onder de merknaam Estrella en deze wordt ook nog altijd uitgevoerd

Ruas Hereman in Engenheiro CoelhoVerschillende straten in de gemeente Engenheiro Coelho werden naar de familie Hereman genoemd, het betreft de Avenida Pedro Hereman, de Rua Helena Hereman en de Rua Victor Hereman. 

 

Bronnen:

Gebaseerd op het artikel "Grenzeloos: De uittocht van de Eksaardse familie Hereman naar Brazilië" van Marie-Madeleine DIERICK. Dit werd gepubliceerd in "De Souvereinen", het tijdschrift van de Heemkring van Lokeren (45 ste jaargang, nr. 3, juli-augustus-september 2014). Marie-Madeleine liet zich inspireren door het boek "Retratos De Engenheiro Coelho", in 2011 uitgegeven in Brazilië, gebaseerd op foto's die de familie Hereman vanuit België heeft doorgestuurd naar haar familie in Brazilië. Rond dit beeldmateriaal schreven de Braziliaanse historicus José Eduardo Heflinger Junior en de ingenieur Edison Fávero, professor van de Universiteit Campinas (Unicamp), deze “retratos”. Graag een seintje indien u dit boek in uw bezit heeft en wilt uitlenen. ​

Tekst: Marc Storms

Nederlands